چای، چایکاران و تمهیدات
سازمان چای کشور
درِ باغِ سبز
پیرمرد خسته از مزرعه برگشته
بود و همان نرسیده به ایوان خانه، روی پلکان چوبی لم داده بود و گفته بود:«مش
صغرا» چاییِ ت به راهه؟ و مادر بزرگ از توی مطبخ پاسخ اش را داده بود که: آره
مشتی، تا رخت و لباس خونه بپوشی «چای» هم برات می ریزم. این تقریبا قصه ی تکراری
همه ی خانه های ایرانی از کشاورز تا کارمند و بازاری بود. آن روزها چای، -آن هم از
نوع ایرانی اش- زداینده ی خستگی کار روزانه ی ما ایرانی ها بود، حالا چطور در دهه
های گذشته روند مصرف چای به سمت و سوی چای خارجی -که شایعات حکایت از ایرانی بودن
آن نیز دارد- رفت، کسی نفهمید. حتا کسی نفهمید چرا و با کدام توجیه سازمان چای
منحل شد و چطور خوشبختانه یکی دو سالی است دوباره با سازماندهی جدید راه اندازی
شده است؛ اما هر چه بود، گذشت و هر چه هست، به فال نیک می گیریم، باشد تا باری از
روی دوش چایکارانی که تعدادشان هم کم نیست، برداشته شود.
- چای چیست؟
چای؛
واژه‌یی چینی است که در چین و شمال هندوستان به کار می‌رود و تقریباً با همان تلفظ
وارد زبان فارسی شده‌است. نام این گیاه در
گویش «چین جنوبی» چای و در گویش «چین شمالی» به صورت تی تلفظ می‌شد و هردو تلفظی از
یک واژه در چین قدیم هستند. مردم اروپای غربی،
نام این گیاه را از چینیان شمالی و مردم خاورمیانه و شمال آفریقا، نام آن را از چینیان
جنوبی آموختند.
نوشیدنی
چای؛ با دم کردن برگها، جوانه‌ها یا شاخه‌های فرآوری شده بوته ی چای به مدت چند دقیقه درآب داغ به دست می آید. چای یک
منبع طبیعی از کافئین، تئوفیلین، تیانین و آنتی اکسیدان‌هاست.
- پیدایش
شن نونگ؛ امپراتور چین (ابداع
کننده ی اسطوره‌یی کشاورزی و طب چینی) حدود ۵۰۰ سال پیش به دلیل تبحرش در روش‌های علمی، براین اعتقاد بود که مطمئن ترین روش برای نوشیدن
آب این است که ابتدا آن را بجوشانند. روزی متوجه تعدادی برگ در داخل آبی شد که وی آن
را جوشانده بود. پادشاه نکته بین و کنجکاو جرعه‌یی از آن را نوشید و از طعم مطلوب و
خواص نیروبخش آن شگفت زده شد. برخی از افسانه‌های دیگر می‌گویند که امپراتور، خواص
طبی برخی از گیاهان را برای خود آزمایش می کرد، که برخی از آنها سمی بودند، اما آزمایش
بر روی چای نشان داد که نوشداروست.
هلندی‌ها در سده ی هفدهم چای
را از چین به اروپا بردند و در مغازه‌های عطاری عرضه کردند. نیکولاس تولپ ( پزشک هلندی) در کتاب خود تحت عنوان مشاهدات
پزشکی در سال ۱۶۴۱ اعلام کرد:« با نوشیدن چای از همه ی بیماری‌ها در امان هستید و عمرتان
طولانی می‌شود».
- پیدایش چای در
ایران
پیشینه ی مصرف چای در ایران به
سده ی هفدهم میلادی می‌رسد. جهانگردان از چایخانه‌هایی گفته‌اند که بزرگان و توانگران
در آن جا جمع شده و چای می‌نوشیدند. اما کشت و مصرف چای در ایران به شکل امروزی از
زمانی آغاز شد که یک دیپلمات ایرانی کمر همت گماشت و راه کشت و فرآوری این محصول
را آموخت و به ایرانیان آموزش داد. محمد علی - معروف به کاشف السلطنه ی چایکار-، متولد
۱۲۴۴ خورشیدی در تربت حیدریه، که از دارالفنون و سپس از سوربن فرانسه فارغ‌التحصیل
شده بود، با عنوان ژنرال کنسول ایران در سال ۱۲۷۶ خورشیدی، مأمور خدمت در هند شد. وی
به عنوان سفیر ایران در هندوستان- در روزگار مظفر الدین شاه قاجار- اولین فرد ایرانی است که با همت والای خود و در نقش
یک بازرگان به فراگیری شیوه ی کاشت و مصرف در ایران و جهان پرداخت. وی با تلاش زیاد
و نبوغ خود توانست نژادهای خوب چای را کشف نموده و شهر لاهیجان را به دلیل وجود هوای
مناسب برای کشت چای انتخاب نماید. این شهر امروزه به عنوان مرکز کشت چای در ایران درآمده
و مقبره ی کاشف‌السلطنه در لاهیجان گنجینه ی تاریخ چای ایران است، اگر چه آن طور
که باید و شاید به آن بها داده نمی شود .
سهم ایران4 تا 5/4 درصد از مصرف کل چای جهان است؛
اما در چند سال اخیر صنعت چای ایران دوره ی تلخی را پشت سر گذاشته که به گواه دست اندرکاران،
در تاریخ صد ساله ی صنعت چای ایران بی‌سابقه‌است.
- فواید پزشکی
مصرف دم‌کرده ی چای باعث تسریع
حرکات تنفسی، سرعت در گردش خون، رفع خواب‌آلودگی، احساس تجدید نیرو، تقویت نیروی فکری،
گوارش بهتر غذا و تعریق می‌شود. از این رو چای را هنگام خستگی، ضعف عصبی، میگرن، بیماری‌های
قلبی و آسم می‌توان تجویز نمود. در پژوهش‌های امروزی مشخص شده‌است که چای ممکن است
در کاهش خطر برخی بیماری‌های مزمن عمده مثل سکته، حمله ی قلبی و بعضی سرطان‌ها مفید
باشد، این مطلب را «دکتر جان وایسبرگر»، عضو بلند پایه ی موسسه بهداشت آمریکا، واقع
در یک مرکز تحقیقاتی در نیویورک اعلام کرد.همچنین نوشیدن چای می‌تواند از پوسیدگی دندان‌ها
جلوگیری کند؛ این‌ها اخبار بسیار خوبی برای مردم تمام دنیاست، زیرا چای پس از آب، پر مصرف ترین نوشیدنی در دنیاست و
روزانه یک میلیارد فنجان چای در دنیا نوشیده می‌شود.
- خواص دارویی و فواید چای سبز
در حالی که گفته می‌شود
چای رایجی که در میان مردم، به ویژه ایرانیان استفاده می‌شود به دلیل داشتن کافئین
زیاد مضر است؛ اما چای سبز را با داشتن كاتچين(ضدسرطان) و آنتي‌اكسيدان دارای خواص
دارویی مفید می دانند، که نسبت به آنتي‌اكسيدان‌های معروفی چون ويتامين‌های C
وE بسيار
قوی‌تر عمل می كند. به تازگی علاوه بر مردم چین، چای سبز در بسیاری از کشورهای جهان
طرفداران فراوانی یافته‌است. دلیل اصلی این استقبال، آشنایی مردم دیگر کشورها با خواص درمانی این نوع نوشیدنی
است. هرچند در مواردی توصیه و پیشنهاد مردم به یکدیگر عامل اصلی مصرف برخی مواد غذایی
یا نوشیدنی‌ها است؛ اما در مورد چای سبز پژوهشگران نیز خواص دارویی آن را تایید کرده‌اند.
نوشیدن روزانه ۳ تا ۴ فنجان چای سبز، مانع از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها می‌شود. اگر چه هم اکنون در موارد نادری می توان در منازل مصرف این گونه از چای را
مشاهده کرد؛ اما تا رسیدن به ایده ال ها فاصله ی زیادی است و ناگفته پیداست
تولیدکننده ها و مبادی ذی ربط نیز اقدامات لازم را در این خصوص به کار نبسته اند.
- صنعت چای و
چالش ها
حرف و حدیث در باره ی «چای»
و چایکاری فراوان شنیده ایم. سالها پیش وقتی از سه راه افسریه ی تهران رد می شدی،
آن گوشه ی شرقی میدان- جایی که به مسعودیه
منتهی می شود-، انبارهای بزرگی را می دیدی که می گفتند پراز چای در حال فساد
ایرانی است. باز همان زمانها دوستی به نگارنده گفت: یک وارد کننده ی بزرگ چای آمده و همه ی موجودی
انبار را با قیمت ناچیزی( به گفته ی او 10 تومان) می خواهد(1). این تقریبا حال و
روز صنعت چای ایران در دو دهه ی اخیر بوده است، از انحلال سازمان چای گرفته تا
تغییرات مکرر متولی امر صنایع وابسته، دست به دست هم داده است تا مصرف کننده ی
ایرانی کمتر رغبتی برای مصرف چای داخلی داشته باشد؛ اما حالا در ماههای آخر سال
1391 خبرهای زیادی به گوش می رسد که امیدواری های فراوانی را برای چایکاران و
خانواده هایی که آمارها آنها را بین 55
هزار و 65 هزار نفر نشان می دهند، به ارمغان آورده است.
- راهکاری تازه
برای رهایی از بن بست
به تازگی شرکتی اقتصادی که
پیش از این متولی از رده خارج کردن خودروهای فرسوده بود، به حمایت این صنعت
پرداخته و با امضای قراردادی متعهد شده تا با تمهیدات خاص مدیرانش، سرو سامانی به
این حوزه ی تولیدی بدهد. رییس سازمان چای کشور در این باره می گوید: امروز ورود یک
شرکت خصوصی به صنعت چای کشور می تواند این محصول را به دوران طلایی اش برگرداند.
با واگذاری امور چای به بخش خصوصی، تمامی مطالبات چایکاران به زودی توسط گروه
سرمایه گذاری صدرا پرداخت می شود. او همچنین گفت: میزان مطالبات معوقه ی چایکاران
220 میلیارد ریال است که این شرکت متعهد شده است تا پیش از 22 بهمن تمامی آن را
بپردازد. مدیرعامل صدرا نیز پس از امضای قرارداد، در این خصوص گفت: با توجه به
وضعیت چای، اولین کار اقتصادی ام در گیلان تجارت چای داخلی است. شهرام قویدل خبر
از 110 هزار تن چای مانده در انبارها خبر داد و افزود: ساماندهی خرید برگ سبز
چای و همچنین چای خشک از اولویت های کاری
صدراست. او که پیش از این با خرید« تیم داماش گیلان» وارد عرصه ی ورزش نیز شده است،
در باره ی معوقات می گوید: در حال حاضر 25 هزار خانواده ی چایکار معطل 8 میلیارد
تومان پول هستند که این رقم تنها نصف بودجه ی یک تیم فوتبال کشور است. قویدل
همچنین برای تسهیل در امر مبادلات می افزاید: کارت بانکی دو منظوره نیز به
چایکاران خواهیم داد و این کارت ها شناسنامه ی الکترونیکی چایکاران است تا دریافت
ها و پرداخت های خود را با آن انجام دهند.
- تسهیلات بیمه یی
مدیرعامل اتحادیه تعاونی چایكاران
شمال كشور گفت: طرح موضوعی تامین اجتماعی كشاورزان چایكار تهیه شده و به زودی آنان
تحت پوشش طرح تامین اجتماعی قرار می گیرند.مصطفی نصراللهی در گفتگو با ایرنا افزود: در این طرح، چایكاران كه تا چند وقت
اخیر به دلیل خرده مالكی تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی نبودند، در قالب طرحی جدید كه
به صورت تجمیعی در نظر گرفته شده؛ در قالب شركت های تعاونی تولید چای، مشمول پوشش بیمه
ی تامین اجتماعی قرار خواهند گرفت. وی ادامه داد: در این طرح، كل مساحت باغات چای استان
های گیلان و مازندران که حدود 34 هزار هكتار می باشد، در قالب 55 هزار كشاورز چایكار
گنجانده شده است.نصرالهی یكی از اهداف این طرح را رفع نگرانی چایكاران از آینده كاری و بهره مندی
از تسهیلات قانون تامین اجتماعی و مشمولیت بیمه از كار افتادگی و بازنشستگی عنوان كرد.
- سخن پایانی
اینکه پس از سالها؛ چای شمال
دارای متولی خصوصی شود، بیمه ی تامین اجتماعی برای چایکاران در نظر گرفته می شود و
اقداماتی از این دست، البته ماهیتا کار پسندیده یی است؛ اما باید دید وعده های
داده شده تا چه اندازه قابل اجراست و اصولا چه میزان از وعده های داده شده عملی خواهد
شد و این امری است که تنها زمان می تواند
درباره اش داوری کند.امیدواریم وعده هایی که در زمستان 1391 داده شده است، آغازی
برای شکوفایی دوباره ی باغ های چای گیلان و مازندران باشد.
پی نوشت:
1-
آن دوست مدعی بود خریدار می خواهد با خرید ارزان و با افزودن رنگ و اسانس،
همان چای را با بسته بندی برندهای معروف جهانی به بازار داخلی سرازیر کند.
