افشین معشوری/ فرصت امروز 22 تیر 94
ازدیاد جمعیت، افزایش ساخت و ساز و بالا رفتن مصرف در همه
ابعاد، سوغات زندگی مدرن است و به تبع آن باید سازوکارهای مناسبی ایجاد شود تا
همپای رشد مصرف، تولید نیز ارتقا یابد. در این میان مصرف بی رویه برق یکی از
معضلاتی است که امروزه جامعه جهانی نیز با آن دست و پنجه نرم می کند. استفاده از
راهکارهای سنتی و آزموده شده تا پیش از این به کنار، امروزه کشورها به پشتوانه
تحقیق محققان، حمایت دولت ها و البته سرمایه گذاری بخش خصوصی به دنبال راه های
تازه یی هستند تا با هدررفت کمتر منابع پیشین، به بهترین نتایج دست یابند. موضوع «پنل
های خورشیدی» یکی از این راهکارهای نوین است که امروزه در جهان نگاه ویژه یی را به خود جلب کرده است.
پنل خورشیدی
پنل خورشیدی عبارت از مجموعه فرآیندی است که انرژی خورشید را دریافت و آن را به الکتریسیته تبدیل
می کند تا برای مصارف تجاری و مسکونی قابل استفاده باشد. سیستم‌های «فتوولتائیک» معمولاً
شامل یک پنل و ماژول‌های صفحات خورشیدی و گاهی اوقات یک باتری و یا ردیاب خورشیدی و
سیم‌کشی اتصالات است.
پیدایش در ایران
جرقه های ابتدایی پیدایش پنل های خورشیدی در اواخر دهه 60 شمسی در
ایران زده شد؛ اما رسما آغاز آن دهه 70 بود. در ابتدا، استفاده از تکنولوژی
کشورهای صاحب صنعت -نظیر آلمان- در دستور کار قرار گرفت و آرام آرام گسترش یافت و
بنا بر ادعای شرکت های تولید کننده، این روند در اواسط دهه 80 منجر به تولید این
فن آوری در ایران شد.
اما سازماندهی و پیشبرد این اهداف- با تصویب هیئت وزیران- در سال 84
به سازمان انرژی های نو ایران محول شد که با هدف توسعه انرژی های تجدید پذیر شروع
به کار کرد. احداث نخستین سایت بهره برداری انرژی خورشیدی به سال 87 بر می گردد که در آن از تکنولوژی نسل اول آینه های
کلکتور با ظرفیت اسمی 250 کیلووات استفاده شده است؛ اما در حال حاضر جدیدترین تکنولوژی
استفاده شده در کشور، مربوط به نیروگاه خورشیدی الهیه در مشهد است که از پنل های فتوولتائیک نسل دوم استفاده می کند.
تولید یا مونتاژ
این که چه میزان از ابزار و ادوات پنل های خورشیدی در داخل تولید می
شود یا از دیگر کشورها وارد می شوند به درستی مشخص نیست؛ اما یک پژوهشگر عرصه فناوری های نوین معتقد است:«سخت افزار پنل های خورشیدی
عموماً وارداتی هستند و در بهترین حالت در کشور مونتاژ می شوند.» این پژوهشگر همچنین
در باره میزان تولید برق از این پنل ها می گوید:«مطابق آمار وزارت نیرو حدود نیم مگاوات
برق خورشیدی در حال حاضر توسط بخش خصوصی تولید می شود و مورد استفاده شبکه برق
کشور قرار می گیرد.»
راه اندازی، هزینه و درآمد
علی احمدی کاسانی -از پژوهشگران پارک علم و فناوری گیلان- درباره
چگونگی راه اندازی و قیمت های تمام شده برای سرمایه گذاران به «فرصت امروز » می
گوید:«هزینه احداث یک واحد تولیدی بسته به
وسعت مجموعه به ازای هر کیلووات ساعت ظرفیت حدود دو تا پنج هزار دلار تمام می شود. طول مدت بازگشت سرمایه نیز
حدود دو تا پنج سال برآورد می شود. علاوه بر این نیروگاههای خورشیدی نیازمند زمین وسیعی
هستند که خود مستلزم هزینه است.» او همچنین در باره نیروی انسانی مورد نیاز برای
سرمایه گذاران می افزاید:«سیستم های خورشیدی عموماً دارای مکانیزمی خودکار هستند؛
اماتکنسین های برق و الکترونیک و همچنین تعدادی نیرو برای غبار روبی پنل ها (چنانچه
سیستم مورد نظر به صورت پیشفرض از چنین سیستمی برخوردار نباشد) مورد نیاز است.
دیگر موضوعی که شاید دغدغه سرمایه گذاران باشد، اخذ مجوزهای لازم
است. احمدی کاسانی می گوید:«مجوزهای لازم برای احداث یک نیروگاه خورشیدی شامل محیط
زیست و پروانه ساخت از وزارت نیرو است. پیش
از صدور مجوز، سازمان مربوطه موظف است مطالعات امکان سنجی نظیر پتانسیل مناسب سایت
جهت تامین انرژي، شناسایی تکنولوژي مناسب با شرایط سایت، عدم وجود موانع در جهت ساخت
و احداث و ... را علاوه بر مطالعات زیست محیطی انجام دهد و گاهی تا یکسال هم به طول
می انجامد.»
مطابق ماده 139 برنامه پنجم
توسعه، دولت موظف است زمینه تولید تا پنج هزار مگاوات انرژی بادی و خورشیدی در طول
برنامه متناسب با تحقق تولید را فراهم سازد و این نوید حمایت از تولیدکنندگان بخش
خصوصی توسط دولت را می دهد، اگر چه ممکن است سازوکارهای برگزیده، گاهی دارای
نواقصی هم باشد؛ اما این در حالی است که هم اکنون تولید برق خورشیدی حدود 7 تا 12 سنت
به ازای هر کیلووات ساعت هزینه دارد و فروش آن معادل 15 سنت است، این سود آوری 25 تا
110 درصدی سرمایه گذاری در این عرصه را از توجیه مطلوبی بر خوردار می کند.
آینده یی روشن
عمر متوسط پنل های خورشیدی بیش از 25 سال است و این موضوع بازگشت سرمایه
را تا حد زیادی تضمین خواهد کرد. با توجه به رکود حاضر در ساختار اقتصادی
کشور، کمتر سرمایه گذاری یی توان سوددهی بلند مدت تا این حد را دارد. همچنین قسمت عمده کشورمان از مناطق کویری یی تشکیل شده که تا کنون در تولید ملی سهمی
نداشته اند. با اتصال شبکه های خورشیدی احداث شده در مناطق کویری می توان از گوشه گوشه
کشور برای افزایش درآمد و کمک به توسعه و پیشرفت
آن بهره برد.
کاهش هزینه های راه اندازی
هزینه احداث پنل های خورشیدی در طول ده سال اخیر،
یک پنجم کاهش یافته است. در حال حاضر هیچ منبع انرژی دیگری را نمی توان یافت که چنین
توسعه یی را تجربه کرده باشد. همچنین پیش بینی می شود با ورود نسخه های تجاری کم هزینه جدید، راه اندازی این پنل ها تا پایان سال 2016 کاهش قیمتی بیش از 30 درصد را تجربه کند.
هم اکنون بسیاری ازکشورها -از مصر گرفته تا کشورهای اروپایی و ایالات متحده- سرمایه
گذاری کلانی را در ساخت و توسعه این عرصه انجام
داده و می دهند و البته ما در ایران کمی در این زمینه عقب تر هستیم.
تکمله
با اینکه از اواسط سال 93 سیاست هایی اتخاذ شده تا مصرف کنندگان با
استفاده از انرژی خورشید بخشی از مصرف شان راتامین کنند؛ اما از یک سو قیمت 90
میلیون ریالی تجهیزات (که طبق اعلام مسئولان نیمی از آن را دولت بلاعوض می پردازد)
و از سوی دیگر محدودیت مصرف کنندگان خانگی برای نصب تجهیزات، تاکنون نتایج قابل
قبولی نداشته است. با این حال هوشنگ فلاحتیان معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی
اسفند93 در حاشیه بازدید از روند فعالیت نیروگاه
گازی خرمشهر تنوع سبد تولید انرژی برق کشور را از راهبردهای اصولی وزارت نیرو اعلام
کرد و افزود:« توجه به منابع تجدید پذیر نظیر ساخت نیروگاه های بادی و نیروگاه های
فتوولتائیک (سلول های خورشیدی) در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته و از سرمایه گذاران
در این بخش نیز حمایت می شود» وی همچنین استان خوزستان را داری ظرفیت های مناسبی
برای احداث نیروگاه های بادی و خورشیدی دانست و اعلام کرد:« بر
این اساس، صدور پروانه احداث نیروگاه های بادی و خورشیدی در خوزستان در کوتاه ترین
زمان ممکن صادر می شود.»
بد نیست بدانیم بنابر استاندارد بین المللی اگر میانگین انرژی تابشی
خورشید در روز بالاتر از 3.5
کیلووات ساعت در مترمربع (3500 وات ساعت) باشد، استفاده از مدل های انرژی خورشیدی نظیر
کلکتورهای خورشیدی یا سامانه های فتوولتائیک اقتصادی و مقرون به صرفه است. کارشناسان معتقدند ایران با داشتن حدود
300 روز آفتابی در سال می تواند از بهترین کشورهای دنیا در زمینه تولید انرژی خورشیدی
باشد که این خود نویدی است برای سرمایه گذارانی که در تردید بازگشت سود و سرمایه
شان هستند.
